تره‏: به فارسى به‏ طور کلى تره و در بعضى مناطق «گندنا» گویند نام هاى محلى آن در کرمانشاه و در غرب ایران «کور»، در گیلان شمال ایران «کوار»، در کتب طب سنتى با نام هاى عربى آن «کراث»، «کراث رومى»، «گندنا» و «کراث البقل» و «کراث المائده» آمده است و نوع برى آن را «کراث الثوم» نام برده‏ اند. به فرانسوى‏Poireau وPoirreau و به انگلیسى‏Garden leek گفته مى‏ شود. گیاهى است از خانواده‏Liliaceae نام علمى آن‏Allium porrum L . مى‏ باشد و مترادف آن‏Allium ampeloprasum L . گفته شده است.

مشخصات‏

گیاهى است دو ساله و پایا برگ هاى آن دراز باریک اغلب خمیده و افتاده به رنگ سبز تیره، قسمت پایین ساقه سفید است که منتهى به یک پیاز کوچکى در داخل خاک مى‏ شود. گلهاى آن مجتمع و گروهى به شکل یک گلوله مدور در انتهاى ساقه گل‏ دهنده رنگ هریک از گل ها سفید مایل به سبز یا گلى که از آنها دانه‏ هاى سیاه و پهن و ناصاف تره به دست مى‏ آید. به‏ طور کلى دو نوع است، یکى نوع کوتاه و نازک تابستانه و دیگرى تره‏ فرنگى که نوع زمستانه خیلى بلند (تا یک متر) و برگها پهن و قوى مى‏ شود.

تکثیر تابستانه آن از طریق کشت بذر آن در اوایل بهار صورت مى‏ گیرد و کشت‏ نوع زمستانه آن در اواخر زمستان بذر در شاسى کاشته مى‏ شود و گیاههاى حاصله که چندبرگه و به ارتفاع ۱۵- ۱۰ سانتى‏ متر و ساقه آن به قطر حدود یک مداد رسید در اواخر فروردین و اوایل اردیبهشت به محل اصلى منتقل مى‏ شود و فاصله خطوط را ۲۵ و فاصله بوته‏ ها روى خطوط را ۱۵ سانتى‏ متر باید گرفت. ترکیبات شیمیایى‏

از نظر ترکیبات شیمیایى در تره کمى ارسنیک وجود دارد و به علاوه اسانس روغنى فرار دارد که جزء عمده و اصلى آن را الیل دى سولفید[۱] تشکیل مى‏ دهد. در پیاز آن در حدود ۴/ ۰ درصد آلیئین‏[۲] وجود دارد و به علاوه وجود آلانین‏[۳]، آرژى‏ نین‏[۴]، آسپارتیک اسید[۵]، آسپاراژین‏[۶]، هیستیدین‏[۷]، لوسین‏[۸]، متیونین‏[۹]، تریپتوفان‏[۱۰]، والین‏[۱۱]، فنیل‏آلانین‏[۱۲]، پرولین‏[۱۳]، سرین‏[۱۴]، وترئونین‏[۱۵] در آن گزارش شده است [S .G .I .M .P].

در هریک صد گرم از قسمت پایین سفید تره‏ فرنگى و پیاز تره‏ فرنگى خام به‏ طور متوسط مواد زیر وجود دارد.

آب ۸۵ گرم، پروتئین ۲/ ۲ گرم، هیدراتهاى کربن ۱۱ گرم، خاکستر ۹/ ۰ گرم، کلسیم ۵۲ میلى‏ گرم، فسفر ۵۰ میلى‏ گرم، آهن ۱/ ۱ میلى‏ گرم، سدیم ۵ میلى‏ گرم، پتاسیم ۳۴۷ میلى‏ گرم، ویتامین‏ آ ۴۰ واحد بین المللى، تیامین ۱۱/ ۰ میلى‏ گرم، رایبوفلاوین ۰۶/ ۰ میلى‏ گرم، نیاسین ۵/ ۰ میلى‏ گرم، ویتامین‏ سی ۱۷ میلى‏ گرم.

خواص- کاربرد

تره سبزى خوردنى برگى است که خوردن آن منافع فراوانى دارد. ضد عفونى کننده روده‏ ها و مدر است و براى معالجه روماتیسم و بیمارى‏ هاى کبدى مفید است.

ضماد آن براى نرم کردن ورم ها مفید است [مى‏ نات و پتلو].

تره از نظر طبیعت طبق نظر حکماى طب سنتى خیلى گرم و به‏ طور متوسط خشک است خواص آن گرم‏ کننده و بازکننده انسدادها و گرفتگى‏ ها و لطیف‏ کننده است. اگر برگ آن را با سرکه مخلوط و در آن له کرده و به پیشانى بمالند خون‏ریزى از بینى را قطع مى‏ کند. خوردن تره پاک‏ کننده قصبه ریه و بازکننده گرفتگى‏ هاى کبد و مقوى هاضمه و کمر و ملین است.

ترشح ادرار و حیض را زیاد مى‏ کند یعنى مدر است و قاعده‏ آور اگر با طعام و بعد از طعام خورده شود کمک به هضم غذا کرده مانع ترش شدن غذا مى‏ شود و مزاج را لینت مى‏ دهد و نیروى جنسى را تقویت مى‏ کند. خوردن آب تره به قدر ۱۵ گرم خون بواسیر را قطع مى‏ کند و اگر با عسل خورده شود محرک نیروى جنسى است. براى بیمارى‏ هاى سرد و تر سینه و ورم هاى ریه و نرم کردن آنها مفید است و با آب‏ جوشانده جو و یا پخته تره با جو براى درد سر، سینه، تنگى‏ نفس و پرورده تره در سرکه بازکننده گرفتگى کبد و طحال و خوردن برگ پخته آن براى بواسیر مفید است.

شیاف برگ کوبیده آن به تنهایى یا با داروهاى مناسب براى خشک کردن رطوبت هاى رحم نافع است.

به تجربه ثابت شده است که مالیدن و خوردن پخته آن براى بواسیر و قطره آنکه با روغن گل و سرکه مخلوط شده باشد در گوش براى کاهش درد گوش مفید است. اگر تره را با کندر و سرکه مالیده و در بینى بریزند براى بند آمدن خون‏ریزى از بینى نافع است. ضماد تره براى گزیدن افعى و خوردن آن با آب عسل نیز براى خنثى کردن سموم جانوران نافع است.

ضماد تره با سماق براى مخملک و زگیل و با نمک براى التیام زخم هاى بد مفید است. تره از پیاز دیر هضم‏ تر و نفاخ تر است و خون را مى‏ سوزاند و بینایى چشم را کاهش مى‏ دهد و لثه را خراب مى‏ کند و براى گرم‏ مزاجان مضر است از این نظر باید با گشنیز و کاسنى تازه خورد.

تخم تره گرم و خشک است. خوردن ۱۰ گرم از تخم تره با ۱۰ گرم تخم مورد براى رفع امراض سرد نافع است، خون‏ریزى از سینه و به‏ طور کلى خون‏ریزى از هر عضوى را قطع مى‏ کند، بازکننده گرفتگى‏ هاى بلغمى مجارى کبد و محرک اشتها و مقوى کلیه و مثانه است. بو داده تخم تره با تخم تره‏ تیزک اسهال مزمن را قطع مى‏ کند و شکم‏ روش(اسهال) را بند مى‏ آورد و گازهاى روده‏ ها را تحلیل مى‏ برد.

ضماد عصاره تخم تره براى گزیدگى افعى و رفع لکه‏ هاى پوست نافع است. تخم تره مضر ریه و کلیه و مثانه است از این نظر باید با عسل خورد.[۱۶]

منبع: معارف گیاهى، دکتر سید حسین میر حیدر ؛ ج‏۱ ؛ ص۴۸

[۱] .Allyl disulphide

[۲] .Alliin

[۳] .Alanine

[۴] .Arginine

[۵] .Aspartic acid

[۶] .Asparagine

[۷] .Histidine

[۸] .Leucine

[۹] .Methionine

[۱۰] .Tryptophan

[۱۱] .Valine

[۱۲] .Phenylalanine

[۱۳] .Proline

[۱۴] .Serine

[۱۵] .Threonine

[۱۶] میر حیدر، دکتر سید حسین، معارف گیاهى، ۸جلد، دفتر نشر فرهنگ اسلامى - تهران، چاپ: هفتم، ۱۳۸۵ ه.ش.