در فصل پاییز و زمستان یکی از چیزهایی که خیلی در خیابان ها جلب توجه می کند لبو فروش ها هستند و لبو یا همان چغندر قند خواص زیادی دارد که بهتر است با آنها آشنا شویم چغندر(لبو): در کتب طب سنتى با نام عربى آن «سلق»، «سلق» و «سلق» آمده است به فرانسوى‏Bette   و به انگلیسى‏ Beet گفته مى‏ شود. گیاهى است از خانواده‏Chenopodiaceae نام علمى آن‏Beta Vulgaris L است.   خواص- کاربرد چغندر به‏ طور کلى بندآورنده خون و براى معالجه اسهال خونى مفید است. ریشه چغندر ضد سرفه است. چینى‏ هاى قدیم ریشه چغندر را به عنوان مقوى براى زنان به کار مى‏ بردند و معتقد بودند که در ریشه چغندر هورمن هاى جنسى زن یافت مى‏ شود. [رید]. در هند و چین شیره برگ هاى تازه چغندر براى معالجه اسهال خونى به کار مى‏ رود [کروست و پتلو]. در هندوستان از بذر چغندر به عنوان خنک‏ کننده و معرق استفاده مى‏ شود. برگ هاى له‏ شده چغندر براى التیام سوختگى پوست به کار مى‏ رود. ریشه چغندر از نظر طبیعت طبق نظر حکماى طب سنتى معتدل است و حرارت آن کمى مى‏ چربد و کمى قابض. نوع سیاه آن با قبض بیشتر و نوع سفید آن محلل است. خواص آن محلل است و بازکننده گرفتگى‏ ها و انسداد مجارى. خوردن ریشه چغندر شکم را بند مى‏ آورد و نفاخ است و ملین و بهترین قسمت هاى چغندر از نظر دارویى برگ آن است و دم هاى برگ آن از غده ریشه آن بهتر و نافع تر است. خوردن برگ پخته آن براى رفع رعشه و تحریک قواى جنسى نافع است، بخصوص اگر برگ ها با دنباله قرمزرنگ آن خورده شود و اگر با سرکه و خردل خورده شود براى بازکردن گرفتگى‏ هاى طحال و تحلیل ورم طحال مؤثر است و درد کلیه و مثانه و امراض مقعد را تسکین مى‏ دهد و آب برگ آن اگر با داروهاى مسهل خورده شود. براى خارج ساختن بلغم کمک مى‏ کند و درد مفاصل و نقرس را تسکین مى‏ دهد و اگر آب برگ نیم‏ گرم آن را با عسل و روغن بادام مخلوط و چند قطره آن را در گوش بریزند درد گوش را تسکین دهد. ضماد آب برگ نیم‏ گرم آن با بوره ارمنى براى جلوگیرى از ریختن مو و استسقا مفید است و اگر با آب برگ آن و یا با آب برگ پخته آن حقنه شود براى درد روده و بیرون آمدن مقعد نافع است و گذاردن دست و پا در آب پخته برگ آن به‏ طور مکرر براى رفع ترک و شقاق که در اثر سرما به دست و پا عارض شود مفید است. مالیدن برگ پخته آن پس از سرد شدن روى پوست براى سوختگى آتش و سوختگى در اثر آب‏ جوش و بادسرخ نافع است. چغندر و برگ آن مضر معده است و اسراف در خوردن آن قى‏ آور و موجب سوزاندن خون است و دل‏ پیچه ایجاد مى‏ کند، از این نظر بهتر است با عدس پخته شود و با خردل و یا آب‏غوره خورده شود.   مشخصات‏ چغندر گیاهى است دو ساله داراى برگ هاى پهن چین دار سبز تیره که مستقیما از ریشه خارج مى‏ شوند، ساقه گل‏ دهنده در سال دوم یا به‏ طور کلى پس از دیدن یک دوره سرماى زمستانه به گل مى‏ نشیند و میوه مى‏ دهد. دانه‏ هاى آن در اطراف شاخه گل دهنده مى‏ رسند و در هر میوه چند دانه وجود دارد. میوه‏ هایى هستند که فقط یک دانه بیشتر نمى‏ دهند این نوع را مونوژرم نامند. این گیاه بطور وحشى در مناطق شمال غرب ایران دیده شده است و به‏ طور پرورشى در اغلب مناطق ایران کاشته مى‏ شود. به‏ طور کلى گیاه چغندر چند نوع است:

  1. چغندرى که برگ آن مصرف مى‏ شود و معمولا برگ چغندر گفته مى‏ شود به فرانسوى‏ Poiree و به انگلیسى‏ Chard گویند.
  2. چغندرى که معمولا ریشه آن مصرف مى‏ شود و برگ آن جنبه علوفه دام دارد و در مصرف غذاى انسانى کاربرد ندارد و به فرانسوى‏ Betterave گویند و سه رقم است:
الف) چغندر لبو که ریشه آن غده گرد و شلغمى شکل است و به رنگ هاى سرخ تیره مایل به سیاه و یا سفید مى‏ باشد کمى شیرین است (۸- ۵ درصد) قند دارد و به مصرف غذایى به عنوان سبزى مى‏ رسد و یا پخته آن به نام لبو خورده مى‏ شود. ب) چغندر علوفه‏ اى که ریشه آن دراز حجیم و شیرینى آن کم و محصول درهکتار آن زیاد و به مصرف علوفه دامى مى‏ رسد. ج) چغندرقند که ریشه آن مخروطى حجیم به رنگ زرد روشن و داراى مقدار زیادى قند است (۲۰- ۱۵ درصد) و از آن در کارخانجات قند براى قندگیرى استفاده مى‏ شود. از برگ تمام انواع چغندرهاى ریشه‏ اى نیز به عنوان علوفه استفاده مى‏ شود. ترکیبات شیمیایى‏ از نظر ترکیبات شیمیایى و مواد عامله در گیاه و برگ چغندر ویتامین‏B 1 وC به مقدار خوبى یافت مى‏ شود. ریشه غده‏اى نارس چغندر از نظر مقدار آهن و ویتامین ها به خصوص ویتامین‏ A غنى‏ تر است. بررسى‏ هاى شیمیایى دیگرى نشان مى‏ دهد که گیاه چغندر داراى ساپونى‏ زید[۱] و فیتوسترول‏[۲] و مواد چرب و بتائین‏[۳] و لوسین و تایروزین‏[۴] و ایزولوسین‏[۵] و آرژى‏ نین و هیستیدین و فنیل آلانین و اورآز[۶] و سرانجام تایروزیناز[۷] [روا] مى‏ باشد. در هریک صد گرم قسمت قابل خوردن ریشه چغندر لبو مواد زیر موجود است (اعداد سمت چپ مربوط به خام و اعداد سمت راست مربوط به پخته با آب کم است). آب ۹۰* ۸۷ گرم، پروتئین ۱/ ۱ * ۶/ ۱ گرم، مواد چرب ۱/ ۰* ۱/ ۰ گرم، مواد قندى و سایر هیدرات هاى کربن ۲/ ۷* ۹/ ۹ گرم، خاکستر ۷/ ۰* ۱/ ۱ گرم، کلسیم ۱۴* ۱۶ میلى‏ گرم، فسفر ۲۳* ۳۳ میلى‏ گرم، آهن ۵/ ۰* ۷/ ۰ میلى‏ گرم، سدیم ۴۳* ۶۰ میلى‏ گرم، پتاسیم ۲۰۸* ۳۳۵ میلى‏ گرم، ویتامین آ ۲۰* ۲۰ واحد بین المللى، تیامین ۰۳/ ۰* ۰۳/ ۰ میلى‏ گرم و رایبوفلاوین ۰۴/ ۰* ۰۵/ ۰ میلى‏ گرم، نیاسین ۳/ ۰* ۴/ ۰ میلى‏ گرم و ویتامین سی ۶* ۱۰ میلى‏ گرم.   و در هریک صد گرم برگ چغندر برگى مواد زیر موجود است (اعداد سمت چپ مربوط به برگ چغندر خام و اعداد سمت راست مربوط به برگ چغندر پخته با آب کم مى‏ بدواشد). آب ۹۳* ۹۱ گرم، پروتئین ۲/ ۱* ۴/ ۲ گرم، چربى ۲/ ۰* ۳/ ۰ گرم، هیدرات هاى کربن ۶/ ۲* ۸/ ۳ گرم، کلسیم ۷۳* ۸۸ میلى‏ گرم، فسفر ۲۴* ۳۹ میلى‏ گرم، آهن ۸/ ۱* ۲/ ۳ میلى‏ گرم، سدیم ۸۶* ۱۴۷ میلى‏ گرم، پتاسیم ۳۲۱* ۵۵۰ میلى‏ گرم، ویتامین آ ۵۴۰۰* ۶۵۰۰Iu ، تیامین ۰۴/ ۰* ۰۶/ ۰ میلى‏ گرم، رایبوفلاوین ۱۲/ ۰* ۱۷/ ۰ میلى‏ گرم، نیاسین ۴/ ۰* ۵/ ۰ میلى‏ گرم و ویتامین سی ۱۶* ۳۲ میلى‏ گرم و کمى اسید فولیک‏[۸]. منبع: معارف گیاهى دکتر سید حسین میر حیدر؛ ج‏۱ ؛ ص۶۶ پی نوشت ها: ۱  .Saponiside ۲  .Phytosterol ۳  .Betaine ۴  .Tyrosine ۵  .Isoleucine ۶  .Urease ۷  .Tyrosinase ۸  .Folicacid   WebRep Overall rating