۱۵ درمان برای نابویایی(آنومی) و ضعف بویایی(آنوسمی)

از بین رفتن حس بویائى(آنومی)‏ یا کم شدن آن(آنوسمی یا خشم)

از دست دادن حس بویایی یا آنوسمی (به انگلیسی: anosmia) که به آن نابویایی و نیز کربویی می‌گویند، به از دست دادن حس بویایی در فرد گفته می‌شود که علت آن التهاب در مخاط بینی و نیز بسته شدن مجاری بینی می‌باشد. این بیماری یکی از شایع ترین بیماری‌ها به ویژه در افراد مُسن است که ۲ تا ۱۰ درصد افراد جامعه را درگیر می‌کند.
این بیماری در مردان شایع تر از زنان است و به طور متوسط در حدود ۳۰ تا ۳۵ درصد علت بروز آنوسمی، بیماری‌های انسدادی بینی است.
مسدود شدن بینی به این دلیل موجب بروز آنوسمی می‌شود که هوا به قسمت‌های فوقانی این عضو از بدن که پیاز بویایی در آن واقع شده است، نمی‌رسد. بیماری‌های عفونی دستگاه فوقانی تنفسی به دلیل تورم موجب انسداد بینی و در پی آن بروز آنوسمی می‌شوند. این عفونت‌ها چه ویروسی و چه باکتریال می‌توانند باعث درگیر شدن پیاز بویایی و فلج کردن عصب بویایی شده و موجب بروز آنوسمی شوند.

تنها در ۱۵ تا ۲۰ درصد عفونت‌ها به دلیل ویروسی، حس بویایی برگشت پذیر نخواهد بود. این برگشت ناپذیری در زنان بیش تر از مردان است و زنانی که در سن ۵۰ تا ۷۰ سالگی قرار دارند بیشتر در معرض ابتلا به کربویی هستند. تروما به سر نیز از عوامل مطرح در بروز آنوسمی است. در برخی مواقع حتی خود فرد نیز متوجه ضربه نمی‌شود اما ممکن است ۳ تا ۵ درصد افراد، دچار آنوسمی شوند. این آمار در کودکان به ۱ تا ۳ درصد کاهش نشان می‌دهد.

درمان دارویی در بیمارانی که به علت ویروسی دچار عفونت تنفسی شده باشند استفاده می‌شود و جراحی برای از بین بردن انحراف و پولیپ و برداشتن تومور کاربرد دارد.

تومورهای تخریبی که کف مغز و سقف بینی را درگیر می‌کنند نیز می‌توانند در بروز آنوسمی دخیل باشند.

اگر بویایی بطور کامل از بین رفته باشد آنومی نامیده می‌شود و اهمیت بیشتری دارد. انوسمی پس از ضربه‌های مغزی و تومر لب پیشانی شایع تر است. در سیگاری‌ها و رینیت آلرژیک مزمن کاهش بویایی دو طرفه یا " هیپوسمی " مشاهده می‌شود. شایع ترین علت هیپوسمی سیگاری شدید و مزمن می‌باشد. کاکوسمی وقتی گفته می‌شود که بیمار احساس بوی نامطبوع نماید. در تعداد قابل توجهی از بیمارلن پارکینسونی اختلال بویایی بصورت کاهش یا از بین رفتن کامل بروز می‌کند که ممکن است یکطرفه یا دو طرفه باشد.

 

طب سنتی و اسلامی
پیامبر خدا صلى الله علیه و آله و سلم: بر شما باد مرزنگوش! آن را ببویید، که براى ناتوانان از "بویایى"، خوب است.

اى آنکه ترا قُوَّت شَمّ باطل شد احساس ببوى نیک و بد مشکل شد
اخلاط غلیظ گر بود موجب آن از داروى مسهل نتوان غافل شد

طبق نظر اطباء طب سنتی هنگامى که مغز سالم باشد و دستگاه گوارش، بخار بی اندازه و زیادی در دَماغ و مرکز حس بویائى ایجاد نکرده باشد و عضو بویائى یعنى مخاط زرد بینى زیادتر از حال طبیعى "مرطوب" یا زیادتر از حد "خشک" نباشد احساس بویائى سالم است و تشخیص بوهاى مختلف بحال طبیعى انجام مى ‏شود.
افرادى که حس بویائى خود را از دست داده‏اند لازم است بررسى شود که آیا اندام بویائى یعنى مخاط زرد داخل بینى یا "سلولهاى حسى بویائى" از بین رفته ‏اند یا هنوز از بین نرفته ‏اند. درصورتى ‏که سلولهاى بویائى یا عصب بویائى خراب شده باشند و از بین رفته باشند دیگر حس بویائى برنمى ‏گردد و در غیر این صورت با همان روش‏هائى که ضعف بویائى برطرف مى ‏گردد مى ‏توان حس بویائى را برگردانید براى این افراد منضج و مسهل و داروهاى عطسه ‏آور همان گونه که ذکر شد مفید است.
عوامل مختلفی مى ‏توانند حس بویائى را ضعیف یا مختل کنند و آنرا از بین ببرند.

عوامل ایجاد کننده ی نابویایی
این مشکل می تواند در اثر پیدا شدن عیبى در مغز و یا بسته شدن راه بینى در جایى که محل اعصاب بویائى است بوجود بیاید و گاهى ممکن است استخوان اسفنجى بینى(بعربی: مصفاه) معیوب باشد و علامت این حالت این است که اگر مجارى گرفته باشد بیمار "تودماغى" حرف می زند اما اگر استخوان اسفنجى بسته شده باشد از بینى چیزى سرازیر نمى ‏شود اما صداى بیمار تغییر مى ‏کند و بویائى از بین مى ‏رود.
ضمنا بیماری هایى وجود دارد که ممکن است موجب "نابویایى" شود مثل: رینیت و ازوموتور، رینیت آلرژیک و پولیپ بینى، آلرژی، تورم مخاط بینی، سینوزیت پرویزنى، تومورهاى بینى، تومورهاى حلق بینى، آترزى کوآن، رینیت آتروفیک، کمبود ویتامین. شایع‏ترین علت نابویایى، انسداد راه عبور هوا در بینى است. نابویایى بعد از آنفلوآنزا علت شایع بعدى است.

عوامل ایجاد بیماری کم بویایی یا ضعف آن(خشم)‏
یکی دیگر از بیماری های بویایی، به حداقل رسیدن بویایی است که گاهى این حالت در اثر استفاده از بعضى داروها است که سبب بى ‏حس شدن یا از بین رفتن سلولهاى بویائى مى ‏شوند و گاهى نیز در اثر تجمع مواد و اخلاط مختلف در دستگاه گوارش این حالت پیش مى‏ آید در این حالت احساس بویائى کم مى‏ شود اما ازبین نمی رود و علامت آن عبارت است از کم شدن حواس، سنگینى سر و غلیظ شدن ادرار‏.

*. فقدان پتاسیم بویایى را محدود مى‏سازد و موجب آسیب مغزى مى‏گردد.

*. جوانانى که خودارضائى یا هم‏جنس‏ بازى مى ‏کنند فرقی ندارد دختر باشند یا پسر! با مشکلات زیادی مواجه می شوند از جمله کم شدن و تضعیف حس بویایی، بدنشان سرد و خشک مى ‏شود، حرارت غریزى بدنشان نقصان میابد، خستگى و ناتوانى مخصوصى بآنان دست مى ‏دهد ابتدا حال هیجان پیدا مى‏ کنند سپس بحال رخوت و سستى و سردى بدن مى ‏افتند، از کمر به پائین کم جان و سست مى ‏شوند، حوصله کار و کوشش را از دست مى ‏دهند، اعضاء بدنشان دردناک مى ‏شود.

داروها و درمان ها:
افرادى که در آنان حس بویائى کم شده که اصطلاحا به آن (خَشَم) می گویند یا کسانی که بویایی خود را از دست داده اند، لازم است علت آنرا پیدا کنند.
اگر در اثر خشکى مخاط بویائى و گرمی مزاج عارض شده باشد با خوردن داروها و غذاهاى مرطوب کننده و ریختن روغن‏هاى سرد مزاج و مرطوب‏ کننده و نرم ‏کننده در بینى و خوردن داروهاى رطوبت ‏زا مانند گل بنفشه و تخم کاهو و تخم خرفه و تخم سبز خیار، حس بویائى را بحال طبیعى برمی گردانند.
و اگر در اثر تجمع رطوبات و اخلاط در بالاى سلولهاى بویائى، ضعف بویائى عارض شده باشد از داروهاى خشک ‏کننده و روغن‏هاى گرم مزاج (که هم بسر مى ‏مالند و هم در بینى مى‏ چکانند) و شستشوى بینى با داروهاى گرم مزاج و بخورهاى خشک‏ کننده رطوبات مانند بخور اسطوخودوس یا مرزنگوش یا افسنتین یا زوفا استفاده نموده و خوردن منضج و مسهل‏ هاى گرم مزاج هم به بهبودى آنها کمک فراوان مى‏ کند.

*. اگر این مشکل از خون باشد فصد و رگ زنی "قیفال"(سیاه رگ بازو) و حجامت از پشت سر مناسب است. اگر سر و بدن سنگین باشد پس از فصد و حجامت حب قوقایا، حب ایارج، حب صبر باید بخورد تا سر و بدن از اخلاط سوخته و غلیظ پاک شود.

*. بوئیدنى‏ها داروهاى مقوى اعصاب و گرم‏ کننده مانند مفرى و سیاه‏ دانه ی پودر کرده مى ‏توان استفاده نمود. ضمنا داروهاى عطسه ‏آور براى این افراد بسیار مفیدند که پس از انجام عطسه بتعداد کافى بخارات از سر خارج و بویایی تقویت مى‏ شود.

*. دمیدن مواد عطسه آور مثل پودر کُندُش در بینی یا بو کردن آن یا داخل کردن پودر آن برای بازگشت بویایی مفید است.

*. در کتاب قانون آمده که سیاه دانه را چند روز در سرکه مى‏ خیسانند بعد نرم مى ‏سایند و با روغن زیتون مخلوط مى ‏کنند و در بینى مى‏ چکانند.

*. سیاه دانه و زهره ‏ى کرکى (کلنگ پرنده) و پیه‏ حنظل و خربق سپید به ‏گونه‏ ى یکسان پودر کنید و روى آن ادرار شتر بریزید که همه را دربرگیرد و زیر آفتاب رها کنید تا خشک شود و آن پودر را نگهدارید و در هنگام نیاز یکى از آنها را که به اندازه ی یک عدسى است در یک قطره روغن مرزنگوش مخلوط کرده و در بینى بچکانید. چنانچه بعد از ریختن آن در بینی درد شدیدی ایجاد شود، باید آن را با روغن تخم کدو مخلوط کرد و بر سر بیمار آب گرم بریزید و شورباى گرم را اندک ‏اندک بخُورد او بدهید.

*. سیاه دانه را خوب پودر کنید تا آرد شود. سپس آن را با روغن زیتون کهنه و اصل مخلوط کنید.
روش کاربرد آن: بیمار دهان را پر از آب کند و سر را تا آنجا که توان دارد به پشت خم نماید، در این هنگام چند قطره ‏ى آن را در بینى او بچکانید. در پى آن او را وادار کنید، تا نفس خود را بدرون بکشد. این کار را چندین بار و در سه روز انجام دهید، اگر ناراحتى در او ایجاد شد بجای روغن زیتون از روغن تخم کدو استفاده کنید.

*. چکاندن روغن سیاهدانه و یا روغنى که از تقطیر یا عصاره گیری "سیاهدانه و شنبلیله" با روغن زیتون بدست مى ‏آید براى سردى مفید است.

*. فرنجمشک(پلنگمشک- انبل)‏
گیاهى است از تیره نعناع شبیه به ریحان و برگ آن کمى بزرگتر و بلندتر و بسیار خوش‏بو و شبیه به بوى قرنفل و چون بوى آن قدرى شبیه است به بوى مشک آن را فرنجمشک نامیده‏ اند این گیاه بیشتر در نواحى شمال و مشرق ایران یافت مى ‏شود طبیعت آن گرم است و این گیاه را بصورت خوراکى یا ضمادى و یا بصورت بوئیدن مورد استفاده قرار مى‏ دهند این گیاه سُدّه ی دماغى را مرتفع و قدرت بویائى را زیاد می کند.

*. زرنیخ سرخ و پونه را پودر می کنند و با ادرار شتر مخلوط مى‏ کنند و چند روز در آفتاب مى‏ گذارند و روزى دو بار بهم مى ‏زنند و هروقت خشک شد ادرار شتر را بر آن اضافه مى ‏کنند و بعد هر بار دو و نیم گرم از آن را بخور مى‏ دهند.

*. بو کردن "گل بومادران" برای تقویت بویایى مفید است.

*. زعفران سالم و نکوبیده و مرغوب را در شیشه ‏اى سربسته بریزید و هر روز چند بار در طول روز آن را بو کنید، ضعف بویایى را برطرف مى ‏سازد.

*. بو کردن و دم نوش آذریون (گل همیشه‏ بهار) در تقویت حس بویائى مفید است.

*. بوئیدن گل بیدمشک سبب تقویت حس بویائى شده و تقریبا آرام‏ بخش است.

*. ریحان کوهى تره خراسانى‏ قدرت بویائى را زیاد مى ‏کند
این گیاه نوعى ریحان است که داراى برگهاى کوچک و ساقه چهارگوش و پر شاخه مى‏ باشد. بوى آن از بوى ریحان معمولى ضعیف‏تر و گل آن قدرى قرمز رنگ است و ازاین‏جهت مردم مصر آن را ریحان احمر می گویند.

*. بخور تریاق الفاروق(۲۷ ترکیب گیاهی است) و استشمام توتون و گذاشتن پنبه آلوده بقطره ی فاروق اللین و به بینى کشیدن ادرار الاغ بویائى را باز مى‏ گرداند.

*. ادرار شتر، گرم، خشکاننده و قابض است؛ استنشاق آن براى درمان نارسایى حس بویایى سودمند است.

پیشنهاد ما برای درمان مشکل از بین رفتن بویایی:
۱٫ استفاده از مخلوطی از روغن اصل سیاه دانه، زیتون و بادام شیرین و چکاندن آن در بینی.
۲٫ چند حبه سیر را له کرده و روزی چند بار آن را جلوی بینی گرفته و استشمام کنید.
۳٫ بخور عنبر نصارا، یا کشیدن آن در پیپ یا قلیان و خارج کردن دود آن از دماغ.
البته در کنار این توصیه ها یک پکیج درمانی برای حل این مشکل ارائه داده ایم که می توانید آن را هماهنگ کرده و تهیه کنید.
صادق عطار
هشتم تیرماه ۱۳۹۵
۲۱ رمضان ۱۴۳۷

منابع:
۱٫دانشنامه احادیث پزشکى (رى شهرى)، ج‏۱، صفحه ۳۳۳
۲٫المنصوری فی الطب،زکریای رازی (ترجمه)، صفحه ۴۵۶
۳٫ترجمه قانون در طب، صفحه ۳۹۴
۴٫ذخیره خوارزمشاهى، ج‏۶، صفحه ۳۲۷
۵٫گنجینه بهارستان، ج‏۲، صفحه ۱۳۴
۶٫دقائق العلاج، ج‏۱، صفحه ۲۹۸
۷٫دائره المعارف بزرگ طب اسلامى (نورانى)، ج‏۱، صفحه ۴۹۷
۸٫جستارهایى در تاریخ علوم دوره اسلامى، صفحه ۲۷۱
۹٫اسرار گیاهان دارویى، صفحه ۵۵۷
۱۰٫دائره المعارف گیاه درمانى ایران، صفحه ۷۱
۱۱٫گیاهان دارویى و نحوه کاربرد آنها براى بیماریهاى مختلف در طب سنتى، صفحه ۱۰۲
۱۲٫طب سنتى سینا، درمان بیماریهاى مختلف با گیاهان دارویى، صفحه ۴۴
۱۳٫طب سنتى خسروى، درمان بیماریهاى مختلف با گیاهان دارویى و مواد طبیعى، صفحه ۳۳
۱۴٫دائره المعارف طب سنتى (گیاهان دارویى)، ج‏۲، صفحه ۳۲